Geneza Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej

Rok 1989

Tygodnik „Ład” dnia 30 kwietnia 1989 roku opublikował „Apel do Rodaków w kraju i na świecie” wystosowany przez Rodzinę Katyńską w Warszawie w końcu roku 1988, by wszyscy związani z tragedią Katynia stowarzyszali się w Rodzinach Katyńskich. W listopadzie 1989 roku na wniosek prezesa Związku Gdyńskich Sybiraków p. Stanisława Świderskiego powstała sekcja pod nazwą Gdyńska Rodzina Katyńska, którą prowadziła Maria Krystyna Kubska – córka jeńca Kozielska zamordowanego w Katyniu.

Gdyńska Rodzina Katyńska liczyła początkowo 27 osób. Głównie były to żony i dzieci jeńców z Ostaszkowa, Kozielska i Starobielska oraz ci, których ojcowie zginęli w pierwszych miesiącach II Wojny Światowej.

Pierwsze spotkania Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej odbywały się w salce katechetycznej przy kościele Najświętszej Marii Panny w Gdyni i koncentrowały się na zbieraniu oraz zabezpieczaniu wszelkiej dokumentacji związanej z ofiarami Katynia. Rozprowadzano mapki terenów, na których znajdowały się obozy i zapoznano członków z historią obrazu Matki Boskiej Kozielskiej. Wykorzystując posiadane materiały, członkowie zapoznawali się z obozami w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Na kolejnym zebraniu Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej przedstawiono historię płaskorzeźby Matki Boskiej Ostrobramskiej, która jest szczególnie ważna dla „Katyńczyków”, ponieważ jest bezpośrednio związana z wymordowanymi oficerami polskimi przebywającymi w obozie Kozielskim.

Początki były trudne ze względu na to, że niewiele osób znało literaturę o Katyniu, zwłaszcza, że dopiero w latach osiemdziesiątych zaczęły pojawiać się publikacje na ten temat. Bardzo nieśmiało pisano o zbrodni katyńskiej w pismach katolickich, ponieważ treść była mocno ograniczona przez cenzurę.

W dniu 15 grudnia 1989r. odbyło się pierwsze wspólne spotkanie opłatkowe z Sybirakami z udziałem ks. bp. Andrzeja Śliwińskiego. Był to wzruszający, pełen łez dzień zarówno dla Rodziny Katyńskiej, jak i dla Sybiraków.

 Rok 1990

Na początku 1990r. Gdyńska Rodzina Katyńska liczyła już 36 osób. W bardzo krótkim czasie przygotowano tymczasowe kartoteczki osobowe. Stopniowo nawiązywano kontakty z innymi Rodzinami Katyńskimi – Gdańska, Bydgoską i Warszawską.

Wiosną Stowarzyszenie „Rodzina Katyńska” w Gdyni nawiązało kontakt z Pracownią Historii przy Bibliotece Głównej Politechniki, która zainteresowała się tragicznymi losami jeńców z sowieckich obozów, wśród których było 6 polskich studentów, studiujących na tej uczelni do 1939 roku. Podjęta decyzja o współpracy z ludźmi dotkniętymi zbrodnią katyńską stworzyła zamiar utworzenia Ośrodka Dokumentacji Katyńskiej w Pracowni Historii PG, który obejmował obszar regionu gdańskiego.

Wystosowano apel o dostarczenie potrzebnych dokumentów (listów, zdjęć, legitymacji). Rodziny zaczęły przynosić bezcenne pamiątki po najbliższych. Pracownicy Biblioteki Głównej PG zajęli się selekcją, gromadzeniem, reprografią, opracowaniem merytorycznym i archiwizacją tychże pamiątek. Do dziś pieczę nad nimi sprawuje p. mgr Barbara Ząbczyk-Chmielewska. Materiały zebrane przez Gdyńską i Gdańską Rodzinę Katyńską zostały przygotowane do ekspozycji przez p. Barbarę i zaprezentowane na dużych wystawach, przybliżając zwiedzającym straszliwą zbrodnię.

10 lipca w Sali Białej Ratusza Głównomiejskiego w Gdańsku odbyła się uroczystość wręczenia Medali Pamiątkowych wdowom po zamordowanych jeńcach z obozów Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Z rąk Sekretarza Generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa dra Wiesława Wysockiego 42 wdowy otrzymały Medale z grudką ziemi katyńskiej. Z Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej otrzymały je Panie: Anna Belof, Zofia Romanowska, Jadwiga Skibińska oraz Karolina Spanily.

We wrześniu Gdyńska Rodzina Katyńska rozpoczęła starania o pośmiertne nadanie swym bliskim, pomordowanym przez NKWD, Odznaki Pamiątkowej „Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939”. Starania te zakończyły się sukcesem.

28 października odbyło się na Krakowskim Wawelu złożenie urny z ziemią z Mogił Katyńskich do podziemi Katedry. Tego dnia również odsłonięto tablicę „Pamięci Ofiar Katynia”. W tej uroczystości uczestniczyły przedstawicielki rodziny: p. Idalia Kiełkowska oraz p. Maria Spitzbarth.

Rok 1991

W dniu 13 kwietnia podczas uroczystej Mszy św. w Kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni ks. bp. Andrzej Śliwiński poświęcił ufundowaną przez Gdyńską Rodzinę Katyńską tablicę pamiątkową z wizerunkiem Matki Boskiej Kozielskiej z napisem: Maryjo! Polecamy Twojej opiece dusze pomordowanych jeńców z Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska.

29 maja w Klubie Marynarki Wojennej w Gdyni odbyło się pierwsze spotkanie członków Rodziny Katyńskiej w Gdyni z przedstawicielami Dowództwa Marynarki Wojennej. Tego dnia Dowództwo objęło patronat nad Rodziną. Z ramienia Klubu Marynarki Wojennej do współpracy został wyznaczony kpt. mar. Piotr Kowalewski.

10 sierpnia w parku Piatichatki odbyły się uroczystości pogrzebowe ekshumowanych szczątków oficerów polskich z obozu Starobielsk, którzy zostali zamordowani wiosną 1940 roku przez NKWD w Charkowie. Na tę uroczystość została wydelegowana Pani Krystyna Kubska.

31 sierpnia, podobnie jak w Charkowie, odbyły się uroczystości pogrzebowe w Miednoje. Trójmiejskie Rodziny Katyńskie reprezentowała p. Emilia Maćkowiak – przewodnicząca Rodziny Katyńskiej w Gdańsku.

Rok 1992

13 kwietnia – w dniu Pamięci Ofiar Katynia – został odsłonięty Pomnik Katyński na Cmentarzu Obrońców Wybrzeża w Gdyni-Redłowie. Najstarsza wdowa Gdyńskiej Rodziny – p. Maria Jaszka, prezydent Miasta Gdyni – p. Franiszka Cegielska oraz Dowódca Marynarki Wojennej p. Romuald Andrzej Waga dokonali odsłonięcia tego pomniku.

W  lipcu 1992 roku Gdyńska Rodzina Katyńska została zarejestrowana w Sądzie Wojewódzkim w Gdańsku jako Stowarzyszenie (zapisane w dziale A, pod numerem 836).

16 października odbyły się uroczyste obchody 110 rocznicy urodzin kontradmirała Xawerego Czernickiego, jeńca Kozielskiego, który został zamordowany w Katyniu.

Rok 1993

W styczniu Stowarzyszenie „Rodzina Katyńska” w Gdyni dołączyło do Federacji Rodzin Katyńskich z siedzibą w Warszawie.

12 marca w Dowództwie Jednostki Wojskowej nr 4855 miało miejsce uroczyste nadanie tej jednostce imienia Kontradmirała Xawerego Czernickiego wraz z otwarciem Izby Pamięci Admirała. W tych uroczystościach brały udział Krystyna Kubska oraz Halina Młyńczak.

7 października na Okręcie-Muzeum „Błyskawica” w Gdyni rodziny zamordowanych odebrały z rąk Szefa Sztabu Marynarki Wojennej, kontradmirała Ryszarda Łukasika, medale Za Udział w Wojnie Obronnej 1939, nadane postanowieniem prezydenta Lecha Wałęsy, pośmiertnie tym, którzy życie oddali za Ojczyznę.

W grudniu Rodzina uczestniczyła w uroczystości odsłonięcia Pomnika Ofiar Grudnia 1970 roku, którego budowę wspomogli kwotą 300 tys. zł.

Rada Miasta Gdyni przyznała 20 milionów zł na cele statutowe Stowarzyszenia „Rodzina Katyńska” w Gdyni.

Rok 1994 – rok Rodzin Katyńskich

W lutym nadeszły egzemplarze książki pt. Mój ojciec, która została wydana przez Instytut Katyński w Polsce i Redakcję Biuletyn Katyńskiego – na podstawie wspomnień członków Rodzin Katyńskich. Do ogólnopolskiego konkursu na takie wspomnienia zgłosiły się: Janina Dyszczakowska, Róża Janca, Krystyna Kubska, Regina Nazar oraz Halina Młyńczak, której przyznano I nagrodę – milion złotych. Całą kwotę przeznaczyła na Fundusz Katyński.

13 kwietnia – jak corocznie – Gdyńska Rodzina Katyńska uczciła Rocznicę Zbrodni Katyńskiej, paląc znicze i składając kwiaty przy Pomniku na Cmentarzu Obrońców Wybrzeża w Gdyni-Redłowie.

26 kwietnia w Auli Politechniki Gdańskiej odbyło się spotkanie z członkami Komisji Ekshumacyjnej: mgr Stefanem Śnieżko, prof. dr. hab. Bronisławem Młodziejowskim, płk. mgr Zdzisławem Sawickiem. W tym spotkaniu wzięli udział członkowie Gdyńskiej i Gdańskiej Rodziny Katyńskiej.

Epitafia Ojców w Kościele św. Brygidy w Gdańsku

27 kwietnia podczas Mszy Świętej w Kościele NMP w Gdyni w intencji nauczycieli i harcerzy II Rzeczypospolitej, zgładzonych w Katyniu: ppor. Tomasza Łączewnego oraz ppor. Gustawa Szpilewskiego poświęcono tablicę epitafijną ojca p. Haliny Młyńczak – Gustawa Szpilewskiego.

25 czerwca Krystyna Kubska na zaproszenie Dowództwa Centralnej Składnicy Marynarki Wojennej im. Xawerego Czernickiego wzięła udział w uroczystym wręczeniu sztandaru tej Jednostce. Prezesowi Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej przyznano Odznakę Pamiątkową Centralnej Składnicy Marynarki Wojennej.

W lipcu członkowie Stowarzyszenia otrzymali legitymacje członkowskie, które zostały zaprojektowane przez p. Witomiła Wołk-Jezierska – autorkę licznych utworów poetyckich.

11 listopada w kościele OO. Franciszkanów na Wzgórzu Św. Maksymiliana w Gdyni odbyło się całonocne czuwanie, w czasie którego została poprowadzona Droga Krzyżowa – Golgota Wschodu przez członków Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej, autorstwa ks. prałata Zdzisława Peszkowskiego.

Kolejne lata

W listopadzie 1995 roku prezesem Stowarzyszenia został p. Andrzej Spanily. Rok później Gdyńska Rodzina Katyńska zaczęła wydawać biuletyn Rodowód, którego inicjatorem oraz redaktorem był ówczesny przedstawiciel Stowarzyszenia. W 1998 roku poświęcono Sanktuarium Katyńskie w zabytkowym Kościółku pw. NMP Królowej Polski w Gdyni z piękną płaskorzeźbą Madonny Katyńskiej.

13 kwietnia 2010 roku, podczas uroczystości obchodów 70. Rocznicy Zbrodni Katyńskiej, nastąpiło poświęcenie sztandaru Gdyńskiej Rodziny Katyńskiej, z udziałem władz miejskich. Sztandar przejęło VI Liceum Ogólnokształcące im. Wacława Sierpińskiego w Gdyni.

Prezes Zbigniew Pytko przekazuje sztandar młodzieży

Prezes Zbigniew Pytko przekazuje sztandar młodzieży